Geçtiğimiz ay yürürlüğe giren 6545 sayılı Kanun ile idari yargıya ilişkin olarak önemli değişiklikler yapılmıştır. Temyiz aşamasından önce uygulanmak üzere, ikinci bir yargı yolu olarak istinaf kanun yolu oluşturulmuştur.
Mevcut durum
Mevcut idari yargı, ilk derece mahkemeleri ile Bölge İdare Mahkemeleri/Danıştay olmak üzere iki dereceli yapı halinde kurulmuştur.
Bu anlamda, ilk derece mahkemeleri ilk derece; Bölge İdare Mahkemeleri ve Danıştay ise, sırasıyla, itiraz ve temyiz mercii olarak, üst derece yargılama merci konumundaydı.
Vergi yargısında da vergi mahkemelerinin tek hakimle verdiği kararlara karşı bölge idare mahkemesine itiraz; kurul halinde verdiği kararlara karşı ise Danıştay’a temyiz başvurusu yapılabilmekteydi.
Yeni yapı
Yeni düzenleme ile ilk derece yargılama mercii konumunda bulunan vergi mahkemelerinin kararlarına karşı temyiz yoluna başvurmadan önce mahkemenin bulunduğu yargı çevresindeki bölge idare mahkemesine istinaf başvurusunda bulunulması gerekecektir.
Bu kapsamda, itiraz yolu kaldırılarak, bölge idare mahkemeleri istinaf mercii olarak yapılandırılmakta ve temyiz yolu öncesinde zorunlu bir kanun yolu daha tesis edilmektedir. Dolayısıyla, yeni düzenleme ile ilk derece mahkemesi kararlarına karşı doğrudan temyiz yoluna başvurma olanağı kaldırılmıştır.
Nedir?
İstinaf kanun yolu, ilk derece mahkemesi ile temyiz incelemesi arasında, ikinci derece bir yargı yoludur. İstinaf kanun yolunun uygulanması durumunda, ilk derece vergi mahkemesi kararından sonra, karar önce istinaf denetimine tabi tutulacak, istinaf denetiminden sonra temyiz yolu açıksa Danıştay’da temyize başvurulabilecektir.
Temyiz incelemesinde Danıştay, kural olarak sadece kararın hukuka uygun verilip verilmediğini denetlemekte; vergi mahkemesinin davada uygulaması gereken kanun maddesini doğru belirleyip belirlemediğine bakılmaktadır; Danıştay kendisi inceleme yaparak yeni bir karar vermemektedir. Karar hukuken doğru bulunmadığında yeni bir yargılama yapılmamakta, sadece bozularak tekrar ilk derece mahkemesine geri gönderilmektedir.
Oysa istinafta, ilgili bölge idare mahkemesi, hem hukuki yönden hem de olay yönünden vergi mahkemesi kararının doğru olup olmadığını incelemektedir. Deliller toplanıp, esasa girilerek, adeta yeni bir yargılama yapılarak, yeniden karar verilmektedir.
Kimler başvurabilir?
Kanun ile istinaf başvurusunda bulunulabilecek ilk derece mahkemesi kararları ve istinaf incelemesi sonucunda temyize konu edilebilecek kararlar sınırlı şekilde belirlenmiş olup bazı kararlara karşı istinaf ve temyiz yoluna başvurma imkanı kaldırılmıştır.
Konusu para ile belirlenebilen vergi uyuşmazlıklarında sınırlama aşağıdaki şekildedir:
| 5.000 TL ve altı | 5.000 - 100.000 TL | 100.000 TL ve üstü |
| · İlk derece mahkemesi √ · İstinaf incelemesi X · Temyiz incelemesi X | · İlk derece mahkemesi √ · İstinaf incelemesi √ · Temyiz incelemesi X | · İlk derece mahkemesi √ · İstinaf incelemesi √ · Temyiz incelemesi √ |
Tablodan da görüleceği üzere, konusu 5.000 TL ve altında bulunan vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemlere karşı açılan iptal davalarında ilk derece mahkemesinin (vergi mahkemesi) kararı kesin olup anılan kararlara karşı istinaf ve temyiz yoluna başvurmak mümkün değildir.
Dava konusu 5.000 TL ila 100.000 TL arasında bulunan vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemlere karşı açılan iptal davaları için ilk derece mahkemesinin kararına karşı istinaf yoluna başvurmak mümkün olmakla birlikte, istinaf incelemesi sonucunda verilecek karara karşı temyiz yoluna başvurulması mümkün değildir.
Dava konusu 100.000 TL’yi aşan vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemlere karşı açılan iptal davaları için ise ilk derece mahkemesi kararlarına karşı istinaf yoluna başvurmak ve istinaf incelemesi sonunda verilecek karara karşı ise temyiz yoluna başvurmak mümkün kılınmıştır.
İlgili tutarlar, uyuşmazlığa konu edilen her bir ihbarnamede yer alan vergi ve ceza dahil toplam tutarı ifade etmektedir.
Süreç
Yeni düzenleme ile getirilen istinaf incelemesi, temyizin şekil ve usullerine tabi olup anılan inceleme sonucunda Bölge İdare Mahkemesi tarafından,
►İlk derece mahkemesi kararının hukuka uygun bulunması halinde, istinaf başvurusunun reddine karar verilir. Karardaki maddi yanlışlıkların düzeltilmesi mümkün ise gerekli düzeltmeler yapılarak aynı karar tesis edilir.
►İlk derece mahkemesi kararının hukuka uygun bulunmaması halinde,istinaf başvurusunun kabulü ile ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına karar verilir. Bu halde, işin esasına girilerek esas hakkında yeniden karar tesis edilir.
►İlk inceleme üzerine verilen kararlara karşı yapılan istinaf başvurusunun haklı bulunduğu, davaya görevsiz veya yetkisiz mahkeme yahut reddedilmiş veya yasaklanmış hakim tarafından bakılmış olması hallerinde, istinaf başvurusunun kabulü ile ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına karar verilerek dosya ilgili mahkemeye gönderilir.
Ne zaman?
6545 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle, Bölge İdare Mahkemelerinin Adalet Bakanlığı tarafından 6545 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten (28.06.2014) itibaren üç ay içinde kurulacağı belirtmiştir.
Bölge İdare Mahkemelerinin kuruluşları, yargı çevreleri ve tüm yurtta göreve başlayacakları tarih, Resmi Gazete’de ilan edilecektir.
Uyuşmazlıklarının çözümüne ilişkin yapılan değişiklikler ve üç dereceli yargılama esasını içeren yeni sistem, yeni yapıdaki Bölge İdare Mahkemelerinin tüm yurtta göreve başlayacakları tarihten sonra verilen kararlar hakkında uygulanacaktır. Belirtilen tarihten önceki kararlara karşı yapılacak başvurularda mevcut mevzuata göre hareket edilecektir.
Değerlendirme
Uyuşmazlık konusu yapılan ihbarnamelerden 100.000 TL altında tutara sahip olanlar için istinaf yolu sonrasında Danıştay nezdinde temyiz yoluna başvurulamayacaktır. Danıştay’da mevcut dosyaların önemli bir kısmının bu tutarın altında olduğu düşünüldüğünde üç dereceli yargılama esasını içeren yeni sistemin Danıştay’ın iş yükünü önemli ölçüde hafifleteceği tahmin edilmektedir.
Özel usulsüzlük cezaları gibi 5.000 TL altı tutara sahip uyuşmazlıklar için ne istinaf yolu ne de temyiz yolu öngörülmediği için, bu tür düşük tutarlı davalar beş altı ay gibi kısa bir sürede sonuçlandırılabilecektir.
100.000 TL üzeri tutara sahip uyuşmazlıklarda ise hem istinaf incelemesi hem de temyiz incelemesi yapılacağından mevcut yargı sürecinin daha da uzaması muhtemeldir.
İstinafta, ilgili bölge idare mahkemesinin, hem hukuki yönden hem de olay yönünden vergi mahkemesi kararının doğru olup olmadığını inceleyecek olması, ilk derece vergi mahkemelerinin karar verirken olayın esasını daha ince eğirip sık dokuyarak hareket etmelerini sağlayabilir. Aksi halde, yeni sistemin şu anda Danıştay’da yığılan iş yükünün aynen Bölge İdare Mahkemelerine taşınmasından öte bir sonucu olmayacaktır.
Vergi mahkemesi kararlarının iki ayrı üst yargı organınca denetlenmesinin, daha sağlıklı ve doğru karar verilmesi sonucunu doğuracağı umulmaktadır.
Elbette, istinaf yolunun öngörüldüğü şekilde işler çalışıp çalışmayacağını ancak fiilen yürürlüğe girdiğinde görebileceğiz.
Onur Elele
http://www.vergidegundem.com/tr_TR/blog?blogid=2133702
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder